کلیات:
ویتامین D یک ترکیب محلول در چربی است که در برخی مواد غذایی یافت می‌شود و در بدن انسان نیز در مواجهه با اشعه آفتاب تولید می‌گردد. نقش یک پیش‌هورمون را ایفاء می‌کند و مهم‌ترین کارکرد بیولوژیک آن ایجاد تعادل در مقدار کلسیم و فسفر خون است. سلول‌هایی همچون ماکروفاژها و بافت پروستات نیز دارای گیرنده ویتامین D هستند.
تاریخچه:
وجود ویتامین D در کره زمین به ۵۰۰ میلیون سال پیش برمی‌گردد. در سال ۱۹۲۰ متوجه شدند که ویتامین D موجود در روغن کبد ماهی می‌تواند اثر ضد راشیتیسم (نرمی استخوان) داشته باشد. در سال ۱۹۳۷ تبدیل ۷- دهیدروکلسترول به ویتامین D در پوست و مجاورت آفتاب کشف شد. اکنون البته نقش خورشید در ایجاد سرطان پوست نیز مشخص شده است.
ساختمان شیمیایی ویتامین D
تغییر و تحول ویتامین D در بدن
نقش هورمونی ویتامین D در بدن
ویتامین D و طول عمر
عواملی که بر تجمع مواد معدنی در استخوان‌ها مؤثر هستند عبارتند از:
- وراثت
- جنس
- رژیم غذایی
- فعالیت فیزیکی
- وضعیت اندوکرین
- میزان ویتامین D مادر در دوران جنینی
در صورتی که میزان ویتامین D در شیر مادر کم باشد وزن طفل کاهش خواهد یافت.
شیوع کمبود ویتامین D در بزرگسالان
کمبود ویتامین D بیماری شایعی است که ۵۰ – ۳۰ درصد عموم مردم را شامل می‌شود. در افراد مسن، زنان قبل از یائسگی و نوزادان کمبود آن شایع‌تر است.
بر اساس مطالعه‌ای که بر روی ۳۰۷ نفر در سنین ۱۸ – ۱۱ سال در امریکا انجام گرفت ۱/۲۴ درصد آنها دچار کمبود ویتامین D بودند. در میان افریقایی‌تبارها میزان کمبود بیشتر بود و شیوع کمبود در زمستان‌ها محسوس‌تر می‌نمود. پسرها و دخترها تفاوتی در میزان کمبود ویتامین D نشان ندادند. بین مصرف نوشابه‌های غیر الکلی و کمبود ویتامین D رابطه مستقیم و بین مصرف شیر و کمبود ویتامین D رابطه عکس وجود داشت. در بزرگسالان بستری در بیمارستان‌ها، در پیوند کلیه و در زنان یائسه کمبود ویتامین D شایع است.
ویتامین D و سرطان
کمبود ویتامین D شیوع و مرگ و میر سرطان را افزایش می‌دهد. کاهش ویتامین D با سرطان دستگاه گوارشی، پروستات، سینه، لنفوم، اندومتر و ریه مرتبط است.
رسپتورهای ویتامین D در سلول‌های بدخیم ملانوما و لوسمی میلوئید کشف شده‌اند.
تکثیر سلول‌های ملانوما را مهار نموده و موجب القای بلوغ سلول‌های میلوئید می‌شود.
در ژوئن ۲۰۰۷ در مقاله‌ای که در American J. of Clin. Nutration منتشر شد، آمده است که زن‌هایی که بطور مرتب ویتامین D۳ و کلسیم مصرف می‌کنند در مقایسه با گروهی که پلاسیبو استفاده می‌کنند ۶۰% کاهش در ابتلا به انواع سرطان‌ها را دارند و اگر فقط محدوده ۱۲ ماه اول بررسی را در نظر بگیریم این کاهش به ۷۷% هم می‌رسد.
بر اساس مطالعات هاشیموتو (۱۹۹۶) و Guzey (۱۹۹۸)، ۱,۲۵(OH)۲D تکثیر سلول‌های سرطانی ریه را مهار نموده و تمایز آنها را القاء می‌نماید.
بر اساس مطالعات Zhou(۲۰۰۵)، بر روی ۴۵۶ بیمار مبتلا به سرطان ریه، آنهایی که در فصل تابستان (اوج مقدار ویتامین D در بدن) عمل جراحی شده‌اند در مقایسه با آنهایی که در زمستان عمل شده‌اند عود کمتر و بقای بیشتری داشته‌اند.
بر اساس مطالعاتی که Knight در سال ۲۰۰۷ انجام داد ۹۷۲ زن که به تازگی سرطان سینه در آنها تشخیص داده شده بود با ۱۱۳۵ کنترل سالم مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج این مطالعه نشان می‌داد که:
- استفاده بیشتر از نور خورشید در دوران بلوغ موجب کاهش ۳۵ درصدی در بروز سرطان سینه می‌شود.
- مصرف روغن ماهی و شیر نیز موجب کاهش سرطان سینه می‌گردد.
- پیش‌آگهی بیمارانی که در تابستان درمان آنها شروع می‌شود ۲۵ – ۱۵% بهتر از آنهایی است که در زمستان شروع به درمان می‌کنند.
بر اساس مطالعه Skinner (۲۰۰۶) میزان سرطان پانکراس در کسانی که روزانه بیش از ۶۰۰ واحد ویتامین D مصرف می‌کنند در مقایسه با کسانی که مصرف آنها کمتر از ۱۵۰ واحد است ۴۱% کمتر است.
بین کاهش ۲۵(OH)D سرم و دیابت نوع دو ارتباط مستقیم وجود دارد. همچنین کاهش ویتامین D در بیماری‌های دیگر همچون فشار خون، دیابت نوع یک، سندرم متابولیک و نارسایی احتقانی قلب هم نقش دارد.
چه باید کرد؟
- غربالگری روتین
- برطرف کردن کمبود ویتامین
- حفظ سطح نرمال ویتامین با ترکیبی از رژیم غذایی، نور خورشید و مکمل‌ها
توصیه
- مقدار ویتامین D را بطور سالانه اندازه بگیرید.
- نقش فصل را در اندازه‌گیری مد نظر داشته باشید. (کمترین مقدار در انتهای زمستان و ابتدای بهار است).
اندازه‌گیری ویتامین D
- هر دو فرم ۲۵(OH)D و ۱,۲۵-D را می‌توان اندازه گرفت.
- ۲۵(OH)D تقریباً منعکس کننده میزان ویتامین D در رژیم غذایی و نیز تولید آن در پوست است.
- D۲ و D۳ فعالیت بیولوژیک یکسانی دارند.
- هم D۲ و هم D۳باید اندازه گیری شوند.
- به سنجش ۱,۲۵-D اکتفا نکنید؛ چرا که حتی در کمبود ویتامین D این جزء ممکن است طبیعی باشد.
اهداف تأمین میزان کافی ویتامین D در بدن
- جلوگیری از نرمی استخوان
- جلوگیری از عوارض ناشی از کمبود کلسیم و تحلیل رفتن استخوان
- کاهش ریسک ابتلاء به سرطان، بیماری‌های قلبی ریوی، دیابت و سایر بیماری‌های وابسته به ایمنی
مقدار مطلوب ۲۵(OH)D
- برای جلوگیری از بیماری‌های ناشی از کمبود بیشتر از nmol/L ۲۵
- برای جلوگیری از عوارض ناشی از کمبود بیشتر از nmol/L ۵۰
- برای حداکثر سلامتی استخوان و جلوگیری از بیماری‌های مزمن nmol/L ۷۵ – ۱۰۰
چه کسانی در معرض کمبود ویتامین D هستند؟
- کسانی که میزان ویتامین D در رژیم غذایی آنها کافی نیست، مانند کودکان شیرخوار یا کودکانی که شیر کافی مصرف نمی‌کنند.
- سندرم سوء جذب
- بیماری‌های شدید کبدی
- بیماری کلیوی
- برخی داروها
- زندگی در ارتفاع بالا
- افرادی که زمان کوتاهی را در نور آفتاب می‌گذرانند.
- افراد مسن
- نژادهایی که ملانین پوست آنها زیاد است.
استفاده از مکمل (در بزرگسالان)
IU ۵۰۰۰۰ در طی هفته به مدت ۸ هفته. سپس ویتامین D اندازه‌گیری شود و در صورت کمبود مجدداً مکمل استفاده شود.
حداکثر میزان قابل تحمل جذب ویتامین D
نوزادان تا دوازده ماهه: IU/Day ۱۰۰۰
بقیه افراد:IU/Day ۲۰۰۰
فراپژوهش
